Recepta na idealny GPS
Ten rodzaj kiszonki z całych roślin zbóż, mieszanek zbóż lub mieszanek zbożowo-strączkowych nie jest doceniany i jest traktowany jako pasza okazjonalna. GPS może być jednak bardzo wartościową paszą, również dla najwydajniejszych krów mlecznych. Jest wielu rolników ceniących GPS i potrafiących go sporządzać, ale i tacy, którym ta sztuka nie wyszła, bo popełnili jakiś błąd. Wielu twierdzi, że ta pasza nie jest dobra dla wydajnych zwierząt, ale przeczy temu chociażby fakt, że GPS jest jedną z ważniejszych pasz w żywieniu krów mlecznych w Izraelu, gdzie stada mleczne są najbardziej wydajne na świecie. Ale dowodów nie trzeba szukać tak daleko. Od wielu lat GPS z pszenżyta sporządza Zenon Mazurek z Ostrobudek (na zdjęciu) i wykorzystuje go do żywienia krów o średniej wydajności przekraczającej 13 tys. l mleka. Sporządza tę paszę według własnych sprawdzonych zasad, z których najważniejszą jest znacznie wcześniejszy zbiór niż sugeruje to wiele opracowań naukowych, a po skoszeniu pszenżyta sieje kukurydzę na kiszonkę. O szczegółach sprawdzonej recepty hodowcy na idealny GPS
Ze względu na nietypowy przebieg pogody w ub.r., zachęcaliśmy rolników w minionym sezonie do sporządzania GPS-u nie tylko z mieszanek zbożowych i zbożowo-strączkowych, ale także do skoszenia na ten cel owsa w fazie dojrzałości mlecznej. Zalecenie wynikało z dużego pogodowego ryzyka utrzymania i uzyskania opłacalnych plonów ziarna, a z drugiej strony z konieczności zabezpieczenia pasz objętościowych w miejsce słabo rokujących zasiewów kukurydzy. Dziś chcemy dać dowody na to, że GPS może być nie tylko paszą okazjonalną. Może być paszą bardzo wartościową, a po zbiorze umożliwia jeszcze siew kukurydzy z przeznaczeniem na pełnowartościową kiszonkę
Najważniejszy termin zbioru
Najlepsze warunki do plonowania mieszanki zbożowo-strączkowej z przeznaczeniem na GPS (kiszonkę z całych roślin mieszanki) znajdują się na glebach średnio zwięzłych, zasobnych w wapń i dobrze utrzymujących wilgotność. Najodpowiedniejsze do ich uprawy są gleby klasy III i IV. Mieszanki można uprawiać na terenie całego kraju, w zmianowaniu po zbożach i kukurydzy. Rośliny zbierane na GPS – ze względu na terminy agrotechniczne – są doskonałym przedplonem dla rzepaku. Ba, niektórzy rolnicy koszą zboża lub ich mieszanki na GPS wcześnie i zaraz po zbiorze sieją kukurydzę, która uzyskuje jesienią właściwą dojrzałość kiszonkarską i daje normalny plon. Jest wielu rolników, którzy cenią GPS i potrafią tę kiszonkę sporządzać i tacy, którzy popełnili jakiś błąd, byli z GPS- -u niezadowoleni i już go nie robią. Co zatem robić, aby gospodarz, a zwłaszcza krowy były z GPS-u zadowolone?
Kiedy rozpoczynać zbiór? – oto jest pytanie. Optymalnym terminem zbioru mieszanki zbóż ze strączkowymi na GPS jest faza od płaskiego strąka do mleczno- -woskowej dojrzałości nasion grochu. W zależności od rejonu kraju, zbiór następuje od połowy czerwca do połowy lipca. Po tym terminie dolne liście grochu zasychają, a źdźbła zbóż drewnieją. W przypadku GPS-u z roślin zbożowych w czystym siewie (bardzo dobre jest pszenżyto) lub zbóż w mieszankach, kosić powinniśmy łan, kiedy zboża mają mleczną dojrzałość ziarna.
Zbiór i zakiszanie powinny być jak najszybciej wykonane. Optymalna długość sieczki powinna wynosić od 4 do 8 cm. Najważniejszą zaletą sporządzania GPS-u jest to, że technologia zbioru nie wymaga tak specjalistycznych i drogich maszyn, jak w przypadku kukurydzy. Ze względu na konieczność uzyskania odpowiedniego udziału suchej masy przed zakiszeniem, mieszankę najlepiej kosić przy wietrznej i suchej pogodzie, pozostawiając ją na pokosie na 1–2 dni. Przeschnięte pokosy można zbierać przyczepami wyposażonymi w noże tnące, orkanem lub sieczkarniami. Wartość kiszonki GPS znacznie podnosi stosowanie w technologii zakiszania konserwantów bakteryjnych i enzymatyczno- bakteryjnych.
Pszenżyto doskonale nadaje się na GPS, a po jego zbiorze można jeszcze siać kukurydzę i uzyskać pełnowartościowy plon na kiszonkę. Warunek – kłosy pszenżyta w czasie zbioru muszą być jeszcze schowane w pochwach liściowych
Wcześniej niż w zaleceniach
To zalecenia zgodne z przeprowadzonymi badaniami, ale rok temu odwiedzając gospodarstwo mleczne Elżbiety i Zenona Mazurków w Ostrobudkach, których stado krów ma jedną z najwyższych wydajności mleka w kraju, w kilka minut dowiedziałem się o sztuce sporządzania GPS-u znacznie więcej niż czytając kilka publikacji na ten temat.
W tym gospodarstwie na GPS uprawiane jest pszenżyto, a po jego zbiorze (w tym rejonie przypada to najczęściej na termin od 15 do 30 maja), siana jest kukurydza na kiszonkę. I jak mówili mi gospodarze, tylko jeden raz w ciągu ostatnich 15 lat zdarzyło się, że kukurydza siana po pszenżycie ozimym na GPS nie dała dobrego plonu. Powodem była dotkliwa susza i wtedy nie wychodziły też zasiewy kukurydzy z optymalnych terminów agrotechnicznych. Przy dobrej pogodzie już na drugi dzień po skoszeniu pszenżyta i po jednym przetrząsaniu zielonka na GPS jest prasowana w cylindryczne bele i foliowana. Niekiedy podsuszać trzeba dwa, trzy dni. Niezależnie od tego, GPS z pszenżyta u Zenona Mazurka z Ostrobudek jest zupełnie inny niż u większości rolników. To cenne rady, ale wielu rolników źle doświadczonych w sporządzaniu GPS-u zapyta: dlaczego GPS w belach? To dobra technologia dla sianokiszonek. Przy owijaniu GPS-u można być pewnym ataku myszy, które rozrywają folię i pasza psuje się. Ano dlatego, że rolnik uważa, iż na pryzmie materiał na GPS traci białko i smakowitość przez to, że jest ujeżdżany kołami ciągnika. W tych miejscach ujeżdżony materiał robi się ciemny (czarnozielony) – i tam są właśnie straty. Straty powiększają się, kiedy w zielonce jest za dużo azotu. Zaczyna rozkładać się białko i rozpoczyna się proces fermentacji w niekorzystnym kierunku.W belach jakość jest zachowana, a o to, by myszy nie rozrywały folii, trzeba zadbać. W przypadku zbioru pszenżyta przed wykłoszeniem takie ryzyko jest znacznie mniejsze niż w przypadku materiału wykłoszonego.
Pełnowartościowa pasza
Kiszonka GPS powinna charakteryzować się jasnozieloną barwą i dobrą strukturą części roślin, optymalną dla bydła wilgotnością (24–30% suchej masy), umiarkowaną kwasowością, korzystnymi proporcjami kwasów fermentacyjnych i umiarkowanym rozkładem białek. GPS w stosunku do kiszonki z kukurydzy zawiera więcej białka, a mniej cukrów prostych. GPS zawiera sporo wapnia, fosforu i magnezu. Szereg doświadczeń żywieniowych potwierdza dużą wartość GPS-u w żywieniu krów. W zależności od okresu laktacji i rodzaju innych pasz stosowanych w żywieniu bydła, w dziennej dawce pokarmowej krowy mogą otrzymywać 15 – 28 kg GPS-u, jałówki i opasy od 10 do 22 kg, cielęta w wieku/ powyżej 6 miesięcy – 3 – 5 kg/ dzień. Należy jednak zaznaczyć, że dla krów wysokomlecznych w szczycie laktacji nie jest to dobra pasza. GPS lepiej jest wykorzystać w żywieniu innych grup technologicznych bydła.
Zenon Mazurek ma własną, sprawdzoną receptę na idealny GPS w belach
Jeżeli GPS jest sporządzony w belach, powinien być składowany w miejscu z natury najmniej dostępnym dla gryzoni. Najważniejsza jest jednak stała kontrola i obserwacja bel. Każde zauważone uszkodzenie należy szybko naprawić przez zaklejenie odpowiednią do tego celu folią samoprzylepną. Najlepiej jednak jak najszybciej wykorzystać uszkodzoną porcję w żywieniu bydła. Pamiętajmy jednak, że proces fermentacji zakiszanych pasz trwa do 6 tygodni i dopiero po tym okresie GPS ma optymalne właściwości żywieniowe.
Wartość pokarmowa GPS może być jednak bardzo różna i wynika z umiejętności rolników i różnych technologii stosowanych w czasie zbioru. Badania wykonane przed laty w gospodarstwach mlecznych w rejonie działania ODR w Starym Polu wykazały, że GPS w niektórych gospodarstwach zawierał tylko 15,5% suchej masy i zaledwie 1,1% białka (zbiór jednoetapowy przy wilgotnej pogodzie), w innych 31% suchej masy, a w nim 4,5% białka (zbiór po 1–2-dniowym przesuszeniu). GPS z pszenżyta w gospodarstwie Zenona Mazurka zawiera 39% suchej masy, a w nim jest 13% białka. Wszystkie parametry tego GPS-u są rewelacyjne (szczegóły w archiwalnym wydaniu „Dobry Hodowca – Bydło Mleczne” nr 2/2010).
Gospodarz ceni sobie doradztwo fachowców, ale w przypadku GPS ma swoje zdanie i własne sprawdzone zalecenia. Po pierwsze, kosi pszenżyto znacznie wcześniej niż zalecają to żywieniowcy. Kosi wcześnie, zanim widoczny jest w łanie kłos pszenżyta i jak twierdzi – niezależnie czy z żyta, czy z pszenżyta, GPS ma najwięcej białka, gdy zbierzemy go przed wykłoszeniem zbóż. Po wykłoszeniu białko przekształca się i jest gorzkie – krowy zamiast doić, spadają z mlekiem. W tym gospodarstwie pszenżyto na GPS jest koszone, kiedy kłosy ukryte są jeszcze w pochewce, a na całym polu widać tylko pojedyncze kłosy wychodzące z pochewek.
Dobry GPS jest bardzo dobrą paszą dla krów zasuszonych, a także dla mniej wydajnych krów mlecznych. Najlepszy jest GPS ze zbóż i roślin strączkowych. Z samych zbóż jest paszą wybitnie energetyczną, ale jej wartość jest uzależniona od terminu zbioru – przy wcześniejszym jest też białko. Bardzo dobry GPS to pasza, którą bez obawy można żywić najbardziej wydajne krowy.
Autor: Marek Kalinowski
zdjęcia: autor
Artykuł pochodzi z Poradnika Rolniczego
-
1
1 komentarz
Rekomendowane komentarze
Bądź aktywny! Zaloguj się lub utwórz konto
Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą komentować zawartość tej strony
Utwórz konto
Zarejestruj nowe konto, to proste!
Zarejestruj nowe kontoZaloguj się
Posiadasz własne konto? Użyj go!
Zaloguj się